Wstęp do kognitywistyki.

Nie masz pojęcia jak działa telefon komórkowy, a chcesz zrozumieć, jak działa Twój mózg i skąd się bierze świadomość? I masz już na ten temat wiele opinii?
Chyba żartujesz ... albo wystarczy Ci wiara w duchy.

W roku akademickim 2020/2021 prowadzę roczny wykład "Wstęp do kognitywistyki". Ten wykład ma za zadanie nakreślić różne zagadnienia, którymi interesują się kognitywiści, dając podstawy do rozwoju własnych zainteresowań w wybranym kierunku. Kognitywistyka jest bardzo szeroką dziedziną, obejmuje zagadnienia nakrywające się z tak odmiennymi dyscyplinami jak antropologia, filozofia, lingwistyka, psychologia, neurobiologia i sztuczna inteligencja. Dlatego w pierwszej części omawiam historyczne i filozoficzne zagadnienia dotyczące natury umysłów, a w drugiej zagadnienia mózg-umysł-zachowanie, czyli ogólny szkic pozwalający zrozumieć działanie mózgu/umysłu w oparciu o ostatnie osiągnięcia nauki.
Wykłady przeznaczone są dla kierunku "Kognitywistyka" ale traktuję je jako wykłady otwarte, dostępne są dla studentów wszystkich kierunków.
Co roku stare notatki są stopniowo uzupełniane i zastępowane przez nowe. Dodatkowo wiele referatów na tematy związane z tym wykładem jest tutaj.

Wykłady w tym roku będą odbywać się w środy o godz. 15:00, na platformie Webex. W planie mam po 30 godzin w każdym semestrze, ale ze względu na znaczne wymagania dotyczące pracy własnej postaram się nie robić zbyt długich wykładów. Jest sporo pracy własnej, więc znacznie więcej czasu powinno Wam zająć studiowanie i pisanie komentarzy do poszczególnych wykładów w oparciu o udostępnione notatki niż nasze bezpośrednie spotkania, które powinniśmy poświęcić głównie na dyskusję. Do każdego tematu trzeba będzie pisać komentarze i umieszczać je do południa w dzień przed kolejnym wykładem (czyli do południa we wtorek) na stronach Wiki w Moodle, gdzie zamieściłem szczegółowe instrukcje. Wykład ma kod WDK2019, można go też wyszukać w Moodle kognitywistyki. Trzeba się samemu na niego zapisać. Anonimowe zapisy będą kasowane.

W zasadzie wykład powinien być głównie podsumowaniem najważniejszych punktów związanych z omawianym tematem, może się też odnosić do wątpliwości i pytań zawartych w komentarzach, które powinniście pisać by uzyskać zaliczenie i dopuszczenie do egzaminu. Notatki są szczegółowe, jest w nich wiele odnośników do literatury i hiperlinków, powinno to pozwolić osobom zainteresowanym na dalsze pogłębienie tematu.
Najważniejsze jest sprawdzenie, czy potraficie sensownie odpowiedzieć na pytania na końcu wykładów. Co roku wiele osób wyobraża sobie, że coś wie, a potem na egzaminie okazuje się, że to było złudzenie, bo w głowie mają internetowe śmieci.

Zaliczenie i egzamin (zwiń/rozwiń)

Studenci, którzy powtarzają rok lub mają warunek (zwiń/rozwiń)

Część osób uważa, że wszystko wie i nie musi uczestniczyć w zajęciach i czytać notatek. Przykładowe pytania do egzaminu są na końcu każdego wykładu, więcej pytań z Waszych komentarzy dodaję tam co roku. Spróbujcie odpowiedzieć na niektóre pytania i potem sprawdzić w notatkach czy są to odpowiedzi prawidłowe. Niestety, zwykle okazuje się, że tylko się Wam wydawało ... Niektóre zabawne odpowiedzi na pytania egzaminacyjne całkowicie mijające się z faktami są w na tej stronie.
Tu są uwagi na temat sensowności wykładów i ogólnie studiowania.

Serdecznie zapraszam na wykłady. Godziny konsultacji są na mojej stronie.
Włodzisław Duch

Ale pamiętajcie ...

Mapa wykładów | Stara mapa wykładów. Przejdź do części II: Mózg, umysł i zachowanie.


Część I: Natura umysłów.


Zwiń/Rozwiń pierwszą część.

W tej części dowiemy się czym zajmuje się kognitywistyka, jakie są historyczne źródła pojęć opisujących stany mentalne, jakie są tu popularne błędy i teorie, które niewiele wyjaśniają lub stwarzają tylko pozory wyjaśnień. Najpierw mamy ogólne uwagi na temat oczekiwań wobec kognitywistyki i historii jej powstania, potem mitów i historii pojęć, a następnie różnych paranauki i nieporozumień wynikających z braku krytycznego podejścia i niezrozumienia problemu.
Uwaga: notatki w PDF nie są tak często modyfikowane jak strony WWW.

A00. Organizacja wykładu: (ogólne informacje)

W0: 9/10/2019

Historia i folklor.

A01. Wstęp: umysł, mózg i modele. | Wstęp-w PDF oraz O czym-w PDF

1.1 Umysł, mózg i modele, czyli jak zrozumieć umysł? | 1.2 Kognitywistyka: skąd się wzięła? | 1.3 Kognitywistyka: podstawowe problemy

Czym jest kognitywistyka?, Kognitywistyka i Media w Edukacji 1 (1998) pp. 9-50 | 7 pytań na temat kognitywistyki, wywiad zrobiony przez Marka Kasperskiego z W. Duchem (2001) |

W1: 7/10/2020

A02. Historia pojęć dotyczących umysłu. | Historia pojęć w PDF

2.1 Znaczenie mitów dla zrozumienia umysłu | 2.2 Najstarsze mity: Mezopotamia i Egipt | 2.3 Mity hebrajskie | 2.4 Psyche i policentryzm: mity greckie | 2.5 Ying i Yang - tradycje Chin | 2.6 Abidharma - Psychologia buddyjska i introspekcja | 2.7 Inne mity |

2.8 Historia pojęć "duch" i "dusza" | 2.9 Umysł, świadomość i nieświadomość |

W2, 14/10/2020

A03a. Folklor umysłu. | Folklor umysłu w PDF

3.1. Przednaukowe pojęcia kształtujące myślenie o umyśle. | 3.2. Zjawiska paranormalne. | 3.3 Nieśmiertelna dusza? | 3.4 Naiwność ludzka nie zna granic. |

W3, 21/10/2020

A03b. Irracjonalność potocznego myślenia. | Irracjonalność w PDF

3.5 Irracjonalność potocznego myślenia. | 3.6 Wnioski: fantazja i rzeczywistość.

W4, 28/10/2020

Rozumienie koncepcyjne: Filozofia i psychologia.

W tej części popatrzymy na wysiłki filozofów stworzenia zrozumiałej teorii działania umysłu. Logika, rozumowanie i tworzenie pojęć opisujących działanie umysłu dały nam język, aparat pojęciowy znacznie lepszy niż różne mity, doprowadzając do narodzin kognitywizmu. Czy jest to język wystarczający by opisać umysł? Warto ocenić te próby z punktu widzenia współczesnej nauki.

A04a. Od starożytności do Renesansu. | Od starożytności ... w PDF

4.1 Starożytność: Filozofia presokratejska | 4.2 Atomizm i fizyka współczesna | 4.3 Arystoteles i problem tożsamości | 4.4 Platon i abstrakcyjne idee |

W5, 4/11/2020

A04b. Od Renesansu do XX wieku.

4.5 Renesans filozofii: Kartezjusz | Spinoza | Mechanicyzm | Locke - empiryzm | Berkeley - idealizm | Hume - sceptycyzm | Hartley - asocjacjonizm | Reid - rozsądek | Kant |

4.6 Pragmatyzm: Huxley | Peirce | James | Dawey |

4.7 Wiek XX: atomizm i pozytywizm logiczny, filozofia analityczna: Russell i Whitehead | Tarski | Wittgenstein | Koło Wiedeńskie | Popper | Quine | Rorty

4.8 Podsumowanie i krytyka tradycyjnej filozofii umysłu

W6, 18/11/2020

A05. Filozofia kognitywna i sztuczna inteligencja | Filozofia kognitywna w PDF

5.1 Narodziny kognitywizmu | 5.2 Argumenty Turinga | 5.3 Funkcjonalizm | 5.4. Sztuczna inteligencja | 5.5. Chiński pokój | 5.6. Nieobliczalność | 5.7. Podsumowanie

W7, 25/11/2020

Neurofilozofia i ewolucja.

Jakie jest znaczenie mózgu dla pojęciowego ujęcia umysłu? Jakie możliwości poznawcze mają powstałe w wyniku ewolucji umysły zwierząt, i jak wyglądała ewolucja ludzkiego umysłu.

A06a. Neurofilozofia | Neurofilozofia w PDF

0. Empiryczne obserwacje w starożytności. 1. Potrzeba neurofilozofii | 2. Fenomenologia | 3. Umysł ucieleśniony | 4. Neurofilozofia | 5. Enaktywizm i znaczenia ciała

W8, 2/12/2020

A06b. Neurofilozofia | Neurofilozofia świadomości w PDF

6. Współczesne dyskusje dotyczące świadomości | 7. Świadomość potraktowana neurofilozoficzne

W9, 9/12/2020

A07a. Umysł i ewolucja | Umysł i ewolucja w PDF

1. Kosmiczny kalendarz | 2. Umysł zwierząt | 3. Możliwości umysłowe naczelnych

W10, 16/12/2020

A07b. Umysł i ewolucja | Umysł i ewolucja w PDF

4. Paleoantropologia ludzkiego umysłu | 5. Ewolucja kultury | 6. Memetyka |

W11, 13/01/2021

Dodatek dla dociekliwych: Manowce umysłu | Manowce umysłu w PDF

Interesujące teorie, które zawiodły pokładane w nich nadzieje. 1. Psychologia i modele psychoanalityczne, Freud, Jung i inni psychoanalitycy | 2. Psychologia humanistyczna i transpersonalna | 3. Fenomenologia i egzystencjalizm | 4. Metafory wynikające z teorii chaosu | 5. Teoria katastrof | 6. Holograficzna teoria umysłu | 7. Mechanika kwantowa i świadomość | 8. Manowce filozofii | 9. Manowce różnorakie | Polski wkład do manowców nauki | 10. Podsumowanie |

W12: 20/01/2021

Egzamin I

Pierwsza część egzaminu na platformie Moodle, 3/03/2021 o godz. 15:00.





Część II: Mózg, umysł i zachowanie.

W tej części staram się zrobić przegląd zagadnień, które nie są poruszane w innych wykładach, dlatego neuroanatomię i neuropsychologię potraktujemy pobieżnie. Przede wszystkim musimy zrozumieć jak to wszystko funkcjonuje i dlaczego jest takie, jakie jest ...

Słowniczek neuroanatomiczny | Mózg z góry na dół | Mapa mózgu | Mapa wykładów | Stara mapa wykładów.

Zwiń/Rozwiń drugą część

B01. Mózg i umysł: rozwój | Mózg i umysł w PDF

1. Mózgi z grubsza i perspektywa ewolucyjna | 2. Geny i mózgi - złożoność informacji genetycznej | 3. Mózgi w liczbach i przetwarzanie informacji | 4. Ewolucja mózgów, porównanie | 5. Rozwój mózgu i umysłu | 6. Przyszła ewolucja mózgu
7. Wykład dodatkowy: "Co i skąd o sobie wiemy".
B01, 10/03/2021
Dowiązania zewnętrzne: Mózg i sieci neuronowe, liczne odnośniki.

B02. Działanie mózgu: najprostsze teorie I | Najprostsze teorie I w PDF

1. Budowa ogólna | 2. Dwa mózgi w jednym | 3. Trzy mózgi w jednym (teoria MacLeana)
B02, 17/03/2021

B03 Działanie mózgu: najprostsze teorie II | Najprostsze teorie II w PDF

1. Płeć, mózg i hormony | 2. Biochemia: równowaga hamowania i pobudzania | 3. Socjobiologia | 4. Inne proste teorie | 5. Geny i inteligencja | 6. Podejście systemowe - RDoC.
B03, 24/03/2021

B04. Homeostaza, pień i wzgórze | Homeostaza, w PDF

1. Funkcjonalna budowa mózgu | 2. Metody badania aktywności mózgu | 3. Ogólne funkcje i urojeniowe zespoły błędnej identyfikacji | 4. Pień mózgu i homeostaza | 5. Wzgórze.
B04, 31/03/2021

B05. Emocje | Emocje, w PDF

1. Układ limbiczny | 2. Emocje, uczucia i afekt | 3. Choroby afektywne
Linki zewnętrzne: Atlasy mózgu | Brain briefings (SfN) | Neuroscience for Kids | Synestezje | Oczy, iluzje |
B05, 7/04/2021

B06. Kora nowa, czucie i ruch | Kora nowa, czucie i ruch w PDF

1. Kora nowa i lokalizacja funkcji psychicznych | 2. Czucie i propriocepcja: mapy topograficzne | 3. Kontrola ruchu
B06, 14/04/2020

B07. Kora nowa: wzrok i inne zmysły. | Kora nowa:, wzrok i inne zmysły w PDF

1. Wzrok i kora wzrokowa | 2. Słuch: drogi słuchowe, zaburzenia słuchu | 3. Smak | 4. Węch | 5. Zmysł równowagi | 6. Synestezje | 7. Inne zmysły: pragnienie, głód, upływ czasu | 8. Substytucja zmysłów |
B07, 21/04/2020

B08. Pamięć i uwaga | Pamięć i uwaga w PDF

1. Rodzaje pamięci | 2. Anatomia pamięci | 3. Pamięć epizodyczna | 4. Pamięć semantyczna | 5. Pamięć robocza | 6. Zaburzenia pamięci | 7. Niedoskonałości pamięci | 8. Uwaga
B08, 28/04/2021

B09. Złożone czynności psychiczne | Złożone czynności w PDF

1. Złożone czynności psychiczne | 2. Język i mowa | 3. Muzyka | 4. Humor | 5. Matematyka | 6. Talent | 7. Inteligencja i geniusz | 8. Kreatywność.
B09, 5/05/2021

B10. Wola, tożsamość, moralność, miłość | Problem psychofizyczny w PDF | Wola, tożsamość, moralność, miłość w PDF

Powtórka: Problem psychofizyczny przed nauką | Problem wolnej woli w filozofii |
1. Wola i mózgi | 2. Decyzje | 3. Ja w mózgu | 4. Moralność | 5. Miłość | 6. Szczęście.
B10, 12/05/2021

B11. Neurokognitywne teorie świadomości | Neurokognitywne teorie świadomości w PDF

1. Definiowanie świadomości | 2. Jak opisać świadomy umysł? | 3. Globalna Przestrzeń Robocza | 4. Teorie świadomości | 5. Neuronalne korelaty świadomości | 6. Tożsamość osobowa | 7. Nietypowe stany świadomości: hipnoza, NDE, stany mistyczne ... | 8. Samoświadomość. 9. Mózg - odbiornikiem świadomości?
B11, 19/05/2021
Referaty na temat świadomości | Różne zewnętrzne linki | Sen |

B12. Neuropsychologia – mózg zaburzony. | Neuropsychologia–mózg zaburzony, w PDF

1. Choroby mózgu | 2. Zaburzenia osobowości | 3. Agnozje, afazje, aleksje i inne a | 4. Mechanizmy molekularne | 5. Substancje psychoaktywne | 6. Sen i jego zaburzenia | 7. Psychoterapia i medytacja | 8. Kompromisy ewolucyjne | 9. Perspektywy kognitywistyki |
B12, 26/05/2020

Dowiązania zewnętrzne: kod cerebralny Wiliama Calvina | Walter Freeman | Modele mózgu M. Arbiba | Lektury W. Calvina | Biografie antropologów, biologów, lingwistów ...


Reszty ciekawych zagadnień niestety w ramach tego wstępnego wykładu nie zdążymy omówić ...



Cykl 6 wykładów związanych z kognitywistyką.

Inne wykłady.