Wstęp do kognitywistyki. |
Nie masz pojęcia jak działa telefon komórkowy, a chcesz zrozumieć, jak działa Twój mózg i skąd się bierze świadomość? I masz już na ten temat wiele opinii?
Chyba żartujesz ... albo wystarczy Ci wiara w duchy.
W roku akademickim 2020/2021 prowadzę roczny wykład "Wstęp do kognitywistyki".
Ten wykład ma za zadanie nakreślić różne zagadnienia, którymi interesują się kognitywiści, dając podstawy do rozwoju własnych zainteresowań w wybranym kierunku. Kognitywistyka jest bardzo szeroką dziedziną, obejmuje zagadnienia nakrywające się z tak odmiennymi dyscyplinami jak antropologia, filozofia, lingwistyka, psychologia, neurobiologia i sztuczna inteligencja.
Dlatego w pierwszej części omawiam historyczne i filozoficzne zagadnienia dotyczące natury umysłów, a w drugiej zagadnienia mózg-umysł-zachowanie,
czyli ogólny szkic pozwalający zrozumieć działanie mózgu/umysłu w oparciu o ostatnie osiągnięcia nauki.
Wykłady przeznaczone są dla kierunku
"Kognitywistyka"
ale traktuję je jako wykłady otwarte, dostępne są dla studentów wszystkich kierunków.
Co roku stare notatki są stopniowo uzupełniane i zastępowane przez nowe.
Dodatkowo wiele referatów na tematy związane z tym wykładem jest tutaj.
Wykłady w tym roku będą odbywać się w środy o godz. 15:00, na platformie Webex. W planie mam po 30 godzin w każdym semestrze, ale ze względu na znaczne wymagania dotyczące pracy własnej postaram się nie robić zbyt długich wykładów. Jest sporo pracy własnej, więc znacznie więcej czasu powinno Wam zająć studiowanie i pisanie komentarzy do poszczególnych wykładów w oparciu o udostępnione notatki niż nasze bezpośrednie spotkania, które powinniśmy poświęcić głównie na dyskusję. Do każdego tematu trzeba będzie pisać komentarze i umieszczać je do południa w dzień przed kolejnym wykładem (czyli do południa we wtorek) na stronach Wiki w Moodle, gdzie zamieściłem szczegółowe instrukcje. Wykład ma kod WDK2019, można go też wyszukać w Moodle kognitywistyki. Trzeba się samemu na niego zapisać. Anonimowe zapisy będą kasowane.
W zasadzie wykład powinien być głównie podsumowaniem najważniejszych punktów związanych z omawianym tematem, może się też odnosić do wątpliwości i pytań zawartych w komentarzach, które powinniście pisać by uzyskać zaliczenie i dopuszczenie do egzaminu. Notatki są szczegółowe, jest w nich wiele odnośników do literatury i hiperlinków, powinno to pozwolić osobom zainteresowanym na dalsze pogłębienie tematu.
Najważniejsze jest sprawdzenie, czy potraficie sensownie odpowiedzieć na
pytania na końcu wykładów.
Co roku wiele osób wyobraża sobie, że coś wie, a potem na egzaminie okazuje się, że to było złudzenie, bo w głowie mają internetowe śmieci.
Zaliczenie i egzamin (zwiń/rozwiń)
Zaliczenie I semestru jest na ocenę, bo przewidziano za nie punkty ECTS, informacje
z USOS są tutaj.
Stopień na zaliczenie przyznawany jest na podstawie punktów za komentarze dotyczące zadań zamieszczonych na końcu notatek, które należy umieścić na stronach kursu
WDK2019 w Moodle kognitywistyki, gdzie znajdziecie dokładniejsze instrukcje.
Link do bieżącej listy punktów za komentarze jest widoczny na stronach Moodle "Punkty WDK2020", zwykle przed kolejny wykładem.
W roku 2020/21 zamiast ogólnych komentarzy mamy konkretne pytania, na które należy odpowiedzieć, więc osobom powtarzającym nie mogę zaliczać punktów z ubiegłego roku za zeszłoroczne wpisy. Wykłady wstępne są bardzo różne na różnych uczelniach, dlatego nie mogę przenieść ocen osobom, które już zaliczyły jakieś wstępy.
Za każdy komentarz można dostać od 0 do 10 punktów.
Punktacja komentarzy: poniżej 5 punktów niezaliczone (nie na temat, niewiele napisano lub są wyraźne błędy), 5 to minimum, 6 to trochę ponad minimum, 7-przeciętnie pozytywnie, 8 ciekawie, 9-10 dobrze i bardzo dobrze, są własne przemyślenia, dobre nawiązanie do najważniejszych punktów i ciekawe pytania.
Dla osób, które dostały przynajmniej 50% punktów wymaganych by zaliczyć egzamin, w nagrodę za uzyskanie 80% lub więcej maksymalnej liczby punktów za komentarze z obu semestrów przewidziałem premię: jeśli ktoś uzyska 80-90% dostanie dodatkowe 5% punktów, a za 90-100% dostanie dodatkowe 10% punktów dopisanych do punktów z egzaminu.
Udział w eksperymentach i pomoc w badaniach, potwierdzona przez opiekunów, da osobom, które osiągnęły minimalną liczbę punktów na zaliczenie, dodatkowe 10% punktów do już zgromadzonych.
Punkty po danym wykładzie będą podczepiane na kolejnych podstronach komentarzy.
Komentarze są podstawą oceny tylko w pierwszym semestrze.
50% punktów w każdym semestrze wymaganych jest by przystąpić do egzaminu obejmującego materiał z danego semestru. Komentarze mogą też podwyższyć ocenę końcową.
Przykładajcie się więc do komentarzy!
Skala ocen komentarzy: połowa liczby punktów w danym semestrze (czyli 50% punktów) konieczna jest na zaliczenie lub dopuszczenie do egzaminu w drugim semestrze.
(%punktów,ocena) = 5 dla >90%, 4+ dla 80%, 4 dla 70%, 3+ dla 60% i 3 dla 50%, oraz 2 poniżej 50% maksymalnej liczby punktów.
Egzamin w programie studiów jest z całego roku. Dla Waszej wygody rozłożymy go na dwie części, bo materiał jest naprawdę obszerny. Pierwsza część będzie po pierwszym semestrze. Druga część na koniec drugiego semestru, zwykle w czerwcu.
Egzamin w czerwcu można będzie pisać z całego roku lub tylko z drugiego semestru.
Zdobyte punkty z pierwszej i drugiej części zostaną odpowiednio zsumowane.
Każda część egzaminu będzie wymagać odpowiedzi na 10 do 12 krótkich pytań, za każde będzie można otrzymać maksymalnie po 10 punktów. Punkty sumujemy i obliczamy jaki to procent maksymalnej liczby punktów. Skala ocen z egzaminu jest obliczana korzystając z procentów tak samo jak podałem powyżej dla komentarzy.
Przykład: Jeśli mamy N pytań, po jednym dla każdego wykładu (np. N=10+12=22) to mamy 10*N=220 punktów możliwych do otrzymania.
Całkowita liczba punktów (Egz1+Egz2)*100%/220 da nam procent maksymalnej liczby punktów. Np. jeśli z Egz1=60 punktów a Egz2=80 punktów, to jest razem 140 punktów, więc 140*100%/220=63.6%, czyli ocena 3+.
Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest zdobycie przynajmniej 50% punktów za komentarze w każdym semestrze.
Egzamin poprawkowy zwykle jest we wrześniu i można go pisać z całego roku lub z wybranego semestru, jeśli tylko jeden chcecie poprawić.
Egzamin będzie pisemny, nie ma więc możliwości zdawania w innym terminie, ani przekładania, ani też zdawania po raz trzeci czy czwarty aż do skutku.
Nie ma żadnych dodatkowych terminów!
Macie dodatkowy termin jakim jest egzamin po pierwszym semestrze, bo właściwy egzamin jest w czerwcu z całego roku.
Oblany egzamin poprawkowy oznacza powtarzanie przedmiotu i zdawanie za rok, jeśli dziekan zgodzi się na warunkowe studiowanie na drugim roku. W przypadku osób, które przestały robić wpisy będę jednak zachęcał dziekana by od razu je skreślić, bo widać od razu, że nie są to studenci.
Egzamin poprawkowy za rok 2020/21 odbędzie się 8.09.2021, o godzinie 15:00, forma zależna od sytuacji pandemicznej.
Studenci, którzy powtarzają rok lub mają warunek (zwiń/rozwiń)
Mamy stopień na zaliczenie z pierwszego semestru oraz końcowy stopień z egzaminu za cały rok.
Wpisy: w roku 2020/21 są ważne, mogę je uwzględnić ale proszę mnie poinformować, kto nie zamierza pisać komentarzy. Podobnie z egzaminem: możecie sobie przenieść punkty z jednego z semestrów i poprawiać tylko brakującą część, nowe punkty zostaną wtedy zsumowane ze starymi; proszę mnie o tym zawiadomić na początku roku. Możecie też napisać cały egzamin ponownie.
Część osób uważa, że wszystko wie i nie musi uczestniczyć w zajęciach i czytać notatek. Przykładowe pytania do egzaminu są na końcu każdego wykładu, więcej pytań z Waszych komentarzy dodaję tam co roku. Spróbujcie odpowiedzieć na niektóre pytania i potem sprawdzić w notatkach czy są to odpowiedzi prawidłowe. Niestety, zwykle okazuje się, że tylko się Wam wydawało ...
Niektóre zabawne odpowiedzi na pytania egzaminacyjne całkowicie mijające się z faktami
są w na tej stronie.
Tu są uwagi na temat sensowności wykładów i ogólnie studiowania.
Serdecznie zapraszam na wykłady. Godziny konsultacji są na mojej stronie.
Włodzisław Duch
Ale pamiętajcie ...
Mapa wykładów | Stara mapa wykładów. Przejdź do części II: Mózg, umysł i zachowanie. |
Część I: Natura umysłów. |
W tej części dowiemy się czym zajmuje się kognitywistyka, jakie są historyczne źródła pojęć opisujących stany mentalne, jakie są tu popularne błędy i teorie, które niewiele wyjaśniają lub stwarzają tylko pozory wyjaśnień. Najpierw mamy ogólne uwagi na temat oczekiwań wobec kognitywistyki i historii jej powstania, potem mitów i historii pojęć, a następnie różnych paranauki i nieporozumień wynikających z braku krytycznego podejścia i niezrozumienia problemu.
Uwaga: notatki PDF nie są tak często modyfikowane jak strony WWW.
A00. Organizacja wykładu: (ogólne informacje) |
W0: 7/10/2020
|
Historia i folklor. |
A01. Wstęp: umysł, mózg i modele (PDF) oraz O czym (PDF) |
1.1 Umysł, mózg i modele, czyli jak zrozumieć umysł? | 1.2 Kognitywistyka: skąd się wzięła? | 1.3 Kognitywistyka: podstawowe problemy Czym jest kognitywistyka?, Kognitywistyka i Media w Edukacji 1 (1998) pp. 9-50 | 7 pytań na temat kognitywistyki, wywiad zrobiony przez Marka Kasperskiego z W. Duchem (2001) | W1: 7/10/2020
|
A02. Historia pojęć dotyczących umysłu (PDF) |
2.1 Znaczenie mitów dla zrozumienia umysłu | 2.2 Najstarsze mity: Mezopotamia i Egipt | 2.3 Mity hebrajskie | 2.4 Psyche i policentryzm: mity greckie | 2.5 Ying i Yang - tradycje Chin | 2.6 Abidharma - Psychologia buddyjska i introspekcja | 2.7 Inne mity | 2.8 Historia pojęć "duch" i "dusza" | 2.9 Umysł, świadomość i nieświadomość | W2, 14/10/2020
|
A03a. Folklor umysłu (PDF) |
3.1. Przednaukowe pojęcia kształtujące myślenie o umyśle. | 3.2. Zjawiska paranormalne. | 3.3 Nieśmiertelna dusza? | 3.4 Naiwność ludzka nie zna granic. | W3, 21/10/2020
|
A03b. Irracjonalność potocznego myślenia (PDF) |
3.5 Irracjonalność potocznego myślenia. | 3.6 Wnioski: fantazja i rzeczywistość. W4, 28/10/2020
|
Rozumienie koncepcyjne: Filozofia i psychologia. |
W tej części popatrzymy na wysiłki filozofów stworzenia zrozumiałej teorii działania umysłu. Logika, rozumowanie i tworzenie pojęć opisujących działanie umysłu dały nam język, aparat pojęciowy znacznie lepszy niż różne mity, doprowadzając do narodzin kognitywizmu. Czy jest to język wystarczający by opisać umysł? Warto ocenić te próby z punktu widzenia współczesnej nauki.
|
A04a. Od starożytności do Renesansu (PDF) |
4.1 Starożytność: Filozofia presokratejska | 4.2 Atomizm i fizyka współczesna | 4.3 Arystoteles i problem tożsamości | 4.4 Platon i abstrakcyjne idee | W5, 4/11/2020
|
A04b. Od Renesansu do XX wieku. |
4.5 Renesans filozofii: Kartezjusz | Spinoza | Mechanicyzm | Locke - empiryzm | Berkeley - idealizm | Hume - sceptycyzm | Hartley - asocjacjonizm | Reid - rozsądek | Kant | 4.6 Pragmatyzm: Huxley | Peirce | James | Dawey | 4.7 Wiek XX: atomizm i pozytywizm logiczny, filozofia analityczna: Russell i Whitehead | Tarski | Wittgenstein | Koło Wiedeńskie | Popper | Quine | Rorty 4.8 Podsumowanie i krytyka tradycyjnej filozofii umysłu W6, 18/11/2020
|
A05. Filozofia kognitywna i sztuczna inteligencja (PDF) |
5.1 Narodziny kognitywizmu | 5.2 Argumenty Turinga | 5.3 Funkcjonalizm | 5.4. Sztuczna inteligencja | 5.5. Chiński pokój | 5.6. Nieobliczalność | 5.7. Podsumowanie W7, 25/11/2020
|
Neurofilozofia i ewolucja. |
Jakie jest znaczenie mózgu dla pojęciowego ujęcia umysłu? Jakie możliwości poznawcze mają powstałe w wyniku ewolucji umysły zwierząt, i jak wyglądała ewolucja ludzkiego umysłu. |
A06a. Neurofilozofia (PDF) |
0. Empiryczne obserwacje w starożytności. 1. Potrzeba neurofilozofii | 2. Fenomenologia | 3. Umysł ucieleśniony | 4. Neurofilozofia | 5. Enaktywizm i znaczenia ciała
W8, 2/12/2020
|
A06b. Neurofilozofia świadomości (PDF) |
6. Współczesne dyskusje dotyczące świadomości | 7. Świadomość potraktowana neurofilozoficzne W9, 9/12/2020
|
A07a Umysł i ewolucja (PDF) |
1. Kosmiczny kalendarz | 2. Umysł zwierząt | 3. Możliwości umysłowe naczelnych
W10, 16/12/2020
|
A07b Umysł i ewolucja - ludzie (PDF) |
4. Paleoantropologia ludzkiego umysłu | 5. Ewolucja kultury | 6. Memetyka |
W11, 13/01/2021
|
Dodatek dla dociekliwych: Manowce umysłu (PDF) |
Interesujące teorie, które zawiodły pokładane w nich nadzieje. 1. Psychologia i modele psychoanalityczne, Freud, Jung i inni psychoanalitycy | 2. Psychologia humanistyczna i transpersonalna | 3. Fenomenologia i egzystencjalizm | 4. Metafory wynikające z teorii chaosu | 5. Teoria katastrof | 6. Holograficzna teoria umysłu | 7. Mechanika kwantowa i świadomość | 8. Manowce filozofii | 9. Manowce różnorakie | Polski wkład do manowców nauki | 10. Podsumowanie | W12: 20/01/2021
|
Egzamin I |
Pierwsza część egzaminu na platformie Moodle, 3/03/2021 o godz. 15:00. |
Część II: Mózg, umysł i zachowanie. |
W tej części staram się zrobić przegląd zagadnień, które nie są poruszane w innych wykładach, dlatego neuroanatomię i neuropsychologię potraktujemy pobieżnie. Przede wszystkim musimy zrozumieć jak to wszystko funkcjonuje i dlaczego jest takie, jakie jest ...
Słowniczek neuroanatomiczny | Mózg z góry na dół | Mapa mózgu | Mapa wykładów | Stara mapa wykładów.
B01. Mózg i umysł: rozwój (PDF) |
1. Mózgi z grubsza i perspektywa ewolucyjna |
2. Geny i mózgi - złożoność informacji genetycznej |
3. Mózgi w liczbach i przetwarzanie informacji |
4. Ewolucja mózgów, porównanie |
5. Rozwój mózgu i umysłu |
6. Przyszła ewolucja mózgu
7. Wykład dodatkowy: "Co i skąd o sobie wiemy". B01, 10/03/2021
Dowiązania zewnętrzne:
Mózg i sieci neuronowe, liczne odnośniki.
|
B02. Działanie mózgu: najprostsze teorie I (PDF) |
1. Budowa ogólna |
2. Dwa mózgi w jednym |
3. Trzy mózgi w jednym (teoria MacLeana)
B02, 17/03/2021
|
B03 Działanie mózgu: najprostsze teorie II (PDF) |
1. Płeć, mózg i hormony |
2. Biochemia: równowaga hamowania i pobudzania |
3. Socjobiologia |
4. Inne proste teorie |
5. Geny i inteligencja |
6. Podejście systemowe - RDoC.
B03, 24/03/2021
|
B04. Homeostaza, pień i wzgórze | Homeostaza (PDF) |
1. Funkcjonalna budowa mózgu |
2. Metody badania aktywności mózgu |
3. Ogólne funkcje i urojeniowe zespoły błędnej identyfikacji |
4. Pień mózgu i homeostaza |
5. Wzgórze.
B04, 31/03/2021
|
B05. Emocje | Emocje (PDF) |
1. Układ limbiczny |
2. Emocje, uczucia i afekt |
3. Choroby afektywne
Linki zewnętrzne: Atlasy mózgu | Brain briefings (SfN) | Neuroscience for Kids | Synestezje | Oczy, iluzje | B05, 7/04/2021
|
B06. Kora nowa, czucie i ruch (PDF) |
1. Kora nowa i lokalizacja funkcji psychicznych |
2. Czucie i propriocepcja: mapy topograficzne |
3. Kontrola ruchu
B06, 14/04/2020
|
B07. Kora nowa: wzrok i inne zmysły (PDF) |
1. Wzrok i kora wzrokowa |
2. Słuch: drogi słuchowe, zaburzenia słuchu |
3. Smak |
4. Węch |
5. Zmysł równowagi |
6. Synestezje |
7. Inne zmysły: pragnienie, głód, upływ czasu |
8. Substytucja zmysłów |
B07, 21/04/2020
|
B08. Pamięć i uwaga (PDF) |
1. Rodzaje pamięci |
2. Anatomia pamięci |
3. Pamięć epizodyczna |
4. Pamięć semantyczna |
5. Pamięć robocza |
6. Zaburzenia pamięci |
7. Niedoskonałości pamięci |
8. Uwaga
B08, 28/04/2021
|
B09. Złożone czynności (PDF) |
1. Złożone czynności psychiczne |
2. Język i mowa |
3. Muzyka |
4. Humor |
5. Matematyka |
6. Talent |
7. Inteligencja i geniusz |
8. Kreatywność.
B09, 5/05/2021
|
B10. Wola, tożsamość, moralność, miłość (PDF) | Problem psychofizyczny (PDF) |
Powtórka: Problem psychofizyczny przed nauką | Problem wolnej woli w filozofii |
1. Wola i mózgi | 2. Decyzje | 3. Ja w mózgu | 4. Moralność | 5. Miłość | 6. Szczęście. B10, 12/05/2021
|
B11. Neurokognitywne teorie świadomości (PDF) |
1. Definiowanie świadomości |
2. Jak opisać świadomy umysł? |
3. Globalna Przestrzeń Robocza |
4. Teorie świadomości |
5. Neuronalne korelaty świadomości |
6. Tożsamość osobowa |
7. Nietypowe stany świadomości: hipnoza, NDE, stany mistyczne ... |
8. Samoświadomość.
9. Mózg - odbiornikiem świadomości?
B11, 19/05/2021
Referaty na temat świadomości |
Różne zewnętrzne linki |
Sen |
|
B12. Neuropsychologia–mózg zaburzony (PDF) |
1. Choroby mózgu |
2. Zaburzenia osobowości |
3. Agnozje, afazje, aleksje i inne a |
4. Mechanizmy molekularne |
5. Substancje psychoaktywne |
6. Sen i jego zaburzenia |
7. Psychoterapia i medytacja |
8. Kompromisy ewolucyjne |
9. Perspektywy kognitywistyki |
B12, 26/05/2020
|
Dowiązania zewnętrzne: kod cerebralny Wiliama Calvina | Walter Freeman | Modele mózgu M. Arbiba | Lektury W. Calvina | Biografie antropologów, biologów, lingwistów ...
Reszty ciekawych zagadnień niestety w ramach tego wstępnego wykładu nie zdążymy omówić ...
Cykl 6 wykładów związanych z kognitywistyką.
Dwa poniższe wykłady wymagają pewnego przygotowania matematycznego.